เตเนว จ ปฏิจฺฉาทกตมวิชฺฌเนน ปุพฺเพนิวาสญฺจ วิทิตํ ปากฏํ กโรตีติ วิชฺชาติฯ ตนฺติ จุตูปปาตํฯ

อุปปตฺติเทววิเสสภาวาวโห วิหาโรติ กตฺวา ทิพฺโพ วิหาโรฯ นนุ เอวํ อญฺญมญฺญานมฺปิ ทิพฺพวิหารภาโว อาปชฺชตีติ? น ตาสํ สตฺเตสุ หิตูปสํหาราทิวเสน ปวตฺติยา สวิเสสํ นิทฺโทสฏฺเฐน, เสฏฺฐฏฺเฐน จ พฺรหฺมวิหารสมญฺญาย นิรุฬฺหภาวโตฯ สุวิสุทฺธิโต ปฏิปกฺขสมุจฺฉินฺทนวเสน อรณียโต ปตฺตพฺพโต, อริยภาวปฺปตฺติยา วา อนนฺตรํ อริโยฯ อริยานํ อยนฺติ วา อริโย วิหาโรฯ

เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมวฯ

ติกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

จตุกฺกวณฺณนา

[306] ปุพฺเพติ เหฏฺฐา มหาสติปฏฺฐานวณฺณนายํฯ

โย ฉนฺโทติ โย ฉนฺทิยนวเสน ฉนฺโทฯ ฉนฺทิกตาติ ฉนฺทภาโว, ฉนฺทิกรณากาโร วาฯ กตฺตุกมฺยตาติ กตฺตุกามตาฯ กุสโลติ เฉโก โกสลฺลสมฺภูโต ฯ ธมฺมจฺฉนฺโทติ สภาวจฺฉนฺโทฯ อยญฺหิ ฉนฺโท นาม ตณฺหาฉนฺโท, ทิฏฺฐิฉนฺโท, วีริยฉนฺโท, ธมฺมจฺฉนฺโทติ พหุวิโธฯ อิธ กตฺตุกมฺยตากุสลธมฺมจฺฉนฺโท อธิปฺเปโตฯ ฉนฺทํ ชเนตีติ ตํ ฉนฺทํ อุปฺปาเทติฯ ตํ ปวตฺเตนฺโต หิ ชเนติ นามฯ วายามํ กโรตีติ ปโยคํ ปรกฺกมํ กโรติฯ วีริยํ อารภตีติ กายิกเจตสิกวีริยํ ปวตฺเตติฯ จิตฺตํ อุปตฺถมฺเภตีติ เตเนว สหชาตวีริเยน จิตฺตํ อุกฺขิปติฯ ปทหตีติ ปธานํ วีริยํ กโรติฯ ปฏิปาฏิยา ปเนตานิ ปทานิ อุปฺปาทนาเสวนาภาวนาพหุลีกมฺมสาตจฺจกิริยาหิ โยเชตพฺพานิฯ วิตฺถารํ ปริหรนฺโต ‘‘อยเมตฺถ สงฺเขโป’’ติอาทิมาหฯ

ฉนฺทํ นิสฺสายาติ ‘‘ฉนฺทวโต เจโตสมาธิ โหติ, มยฺหํ เอวํ โหตี’’ติ เอวํ ฉนฺทํ นิสฺสาย ฉนฺทํ ธุรํ เชฏฺฐกํ ปุพฺพงฺคมํ กตฺวา ปวตฺโต สมาธิ ฉนฺทสมาธิฯ ปธานภูตาติ ปธานชาตา, ปธานภาวํ วา ปตฺตาฯ สงฺขาราติ จตุกิจฺจสาธกํ สมฺมปฺปธานวีริยํ วทติฯ